The Ruins of Talisay

      Don Mariano Ledesma Lacson built a mansion for his first Portuguese wife named Maria Braga, back in the 1900s in the middle of his sugarcane hacienda, only to be burned by the  American forces in fear that the Japanese would use it as their headquarters. What used to be an imposing beautiful mansion, characterized by Italian and Neo-Romanesque design built as a testament for love, is now but ruins – yet with its unique scintillating charm.

It took several days and drums of oil to burn the mansion down. What is left of it are the floor, the columns and its facade – a total skeleton standing on wide green lawn in the heart of a huge farmland. The ruins of the two-storey mansion has its own story to tell, and being there leaves a feeling of its bitter-sweet past and the experience of an aristocratic status. Like a rose with thorns, the Ruins of Talisay is a monument of love and war, of passion and conflict, of comfort and suffering, of wealth and poverty, in the past and the present. It’s a monument of love like how Taj Mahal was built.

Getting there:

There are regular flights from Manila to Talisay. From Bacolod, the way to Talisay Ruins is via Bata, which is near the North Bus Terminal. From the highway, you can take a multicab or a trike to get you to the another terminal. Then you take another tricycle that goes inside a subdivision to take you to the Ruins. Regular fare is 8.00 pesos from the highway, then 10-15 pesos going to the Ruins. Entrance fee is at 60 pesos for adults, students pay only 50 pesos.

Over the flood the Filipino Spirit Rises

“Baha ka lang Pilipino ako” (You are just flood, I am a Filipino). Again, flood devastes Northern Luzon, but as with what the tagline shares, taken from a post in a popular online social network, I get to realize deeper constructs about the Filipino Spirit and what lies in our mindset. I can not generalize though, but these are but my impressions based from what we could read and see online.

Filipinos are a happy people.  We could make fun of even the worst things, just like this flood brought about by the inclement weather. No wonder, even if the water is up to the neck, we still pose and smile in front of a camera. This does not mean we don’t take things seriously, we are just not so affected emotionally because our positive outlook in life is that strong. If this situation is a problem, we would just laugh at it. There is popular belief in the Filipino that says “tawanan mo ang iyong problema“, so we don’t get terribly devastated emotianally and we rise with grace and smile over what life brings on.

Filipinos think bigger than the worst situation. The modifier “lang” suggests how we put things into their proper perspectives in relation to the nature of our spirit. It’s flooded all over Metro Manila and the threat over Luzon is still high, yet we are able to reduce both the threat and the devastation into a simple thing. Likewise, this reflects our individual construct of the self in relation to the objective world, thinking we are bigger than any worst situation. This mindset also reinforces our confidence which should also explain why we can laugh and smile amidst the worst situation in life.

Filipinos are heroes for their kapwa. In this situation, we find over the news and see in pictures posted online that there are those Filipinos standing by on the streets for nothing or wading in the waters even if the flood risks are high.To others, this is just being an “uzzisero”, but not so. This is the way we want to know the situation first hand and to check how we could help others in our neighborhood.  In the same way, we see there are volunteers all over, rescuing, packaging goods to be distributed and many others posting how to help and seeking help for others. The bayani in the individual collaborates with the community in the spirit of bayanihan. Because our concept of self or sarili is intertwined to our “kapwa”, we don’t stay idle in our own island, we reserve ourself to help others, even if that is to risk our own life.

Filipinos find courage in faith.”Pilipino ako” This is a definitive statement of both the individual and national character. Adjunct to how we see our situation, we take pride in our character with confidence, believing that we can not be defeated. Our faith in the self or what we can do in our own is often carried out with a risky behavior and saying “bahala na”. This is not all about our attitude towards risk, it is about our self confidence coming from deeply rooted faith in God. Online, calls for prayer, and special prayers are being posted. It is also obvious that the intent is not just for the individual but for national interest. This describes how we cling to our religious faith in times of worst situation, and how that faith transcends to the self and with our fellow countrymen.

Filipinos are resilent people. Ingrained in the Filipino character is that resilent attitude. It is easier for us to take the situation lightly and to rise above the storm, because we know that this kind of situation will come to pass, that there are people we can count on as we go through the storm, that we know we can as we are adaptive and flexible, and that we believe the heavens hear us when we come together in prayer. Our positive mindset, our light-heartedness and the comfort we get from having strong family bonds and social ties, all make up as resilient people. The flood is just a flood and historically, of all the storms we have passed through, we know we can get this one through also.

At the moment, the media is comparing the situation with that of Ondoy to at least keep the citizenry more mindful and the government to remain more responsive. The memories of Ondoy’s devastation is still clear, but in our hearts and minds as Filipino is that belief that we made it through Ondoy and every disaster in our history, so we will surely rise from this again. See this disaster will not wash away the Filipino spirit, instead it will bring it on like a storm.

There too are the negative traits of of the Filipino emerging in situations like this, but I just find them like the trash that we’ve thrown on the streets, now coming back to us with the flood which I want to get rid off responsively.

Sagada: A Soulful Sanctuary

A single day is not enough to experience the spectacles of Sagada. Sitting on a mountain top, the town offers  an extreme and awesome experience of the Mountain Province. My first visit to Sagada was just for a day, and I had not enough to see what it really has to offer tourists and travellers, so I came back a few weeks later for the second time around. Yet, there are still attractions and natural wonders that drive me craxy to visit it another time.

Simple yet awesomely beautiful natural sanctuary, Sagada is one tourist marvel for the adventurer and the laid back. It is misty in the morning and gets really cold at night. Summertime in the lowland is an open invitation to go up the mountains for that cold and refreshing breeze. Everything in the town provides the elements that rejuvinate the soul – a genuine sanctuary to commune with nature.

It isn’t like Baguio, and it is incomparable to the hustles and bustles of Benguet’s capital. It is Mountain Province’s prime tourist destination. Life is laid back in this farming-dependent town.There are no tricyles or cabs to take you to the must see places. All you have are your feet and your own service vehicle, but in most cases, even if you are on a private car, to see the Sagada attractions, you will still need to do some trekking, going up and down. There are no shopping malls either.

My first visit to Sagada was on a tour with some people a lot older than me. We got the chance to do spelunking in Sumaguing Cave, see some hanging coffins from afar, go down upclose to see traditional cave burials, eat pinikpikan and simply just breath some fresh air. These were the things we could afford to do for day, and at night I had to chance to hangout in bar hidden behind a big boulder of rock.

Generally, the town of Sagada is a peaceful one. I was able to walk down and up the dark South Road to meet a company who took me to the bar. The people are warm and friendly, but haggling in the souvenir shops is really difficult and most stores have uniform prices for their goods. Since I missed to experience the best of Sagada in that one-day visit, I took the liberty to go up to the boondocks again after a few weeks.

On that second visit, I spent a couple of days inside the hotel working on the revisions of my paper. In the free time I had, I would just stroll on the street as far where my feet would take me. Walking is a fun thing to do in Sagada, while you walk you get to be mesmerized by the natural beauty all around you. It is not even tiresome for the cold climate will keep you moving.

I went there on summertime, one day in April and for another five days in May. The monsoon rains of May gave me the chance to experience a little colder climate than with my first visit. However, the rains prevented me to maximize my time in exploring the place. In this second visit, I get the chance to see other places where I have not been. Truly, Sagada is place to thrill the heart with the adventures in its exploration.

Sagada offers many attractions. For tourists to see Sagada’s attractions, SAGGAs  or Sagada Genuine Guide Association is a helpful place to find tourguides at reasonable price. The guides are helpful enough and really friendly to arrange your itenirary for your visit. The association has packages which the tourist can choose from. Its guides are also trained rescuers for any emergency during the tour, so you know you will be safe at any circumstance.

What to see and what to do: There are a dozen of sights to see in Sagada according to the SAGGAs website. As an advice if you are fainthearted, unfit for physical strain, afraid of heights, you can just lie your back and amuse yourself with the natural surroundings of the town or do some leisurely walk outdoors. But, don’t ever miss the Saturday market and its food.

On regular days, not when there are any festivities, several things and places must be in your itinerary. . For sightseeing travellers with their private vehicles, eastward, you can visit 1) St. Mary of the Woods Church (Anglican), 2) Anglican Cemetery and Hanging Coffins in Echo Valley 3) RockView Citrus Garden, 4) Sagada Weaving, 5) Masferre Photograph Museum, and 6) Bokong Falls. On northward route, you can visit 7) Sagada Pottery, and 8) Danum Lake or even head to 9) Besao (another municipality of the mountain province). Southward, you can lavish on the sites of 10) the rice fields of Demang, 11) Dap-ay ritual circles, 12) the hanging coffins near Lumiang, 13) the Burial Cave of Lumiang, 14) the terraces near Sumaguing and 15) the mouth of Sumaguing Cave.

For some real adventure, I have here the things I did and places I’ve been, but be cautioned these include alot of leg work, walking, climbing, trekking and even swimming: 1) visit Danum lake on foot; 2) Assault Mt. Ampacao from Danum lake; 3)  Trek to Bokong Falls via the river from EchoValley; 4) Dive in the cold water of Bokong Falls; 5) Go through the underground river going to Bokong Falls; 6) Do spelunking inside Sumaguing cave and dip in its pools. Other things that should be in your adventure itinerary is to camp in Kiltepan for the Sunset, trek to Pong-as and Bok-Od Falls; conquer Marlboro Mountain and the place where there is what they call blue soil, and fly over the river outlet of Sumaguing cave hanging on a zipline. Aside from these places, the cultural traditions and festivities of Sagada are events to wait for. These would the things I will try next time I visit Sagada.

I was a weary soul, worn out from four years of work. Given the chance to take a long vacation with pay,I welcomed the invitation I got to join a tour to the Mountain Province. And I found myself refreshed in this land-locked natural sanctuary above the mountains. Proof of which is that I ventured to take another trip a few weeks after, where I was able to write what I have to write, plus this memories I have of this soulful sanctuary.

On dining: The food is mostly continental but you can still have a taste of some Filipino dishes, served in the restaurants lining up the South Road or in the market area. Make sure you ask what the restaurant has or available, because in most cases what’s in the menu are not available, especially if it is beef that you want. Best places to dine: St. Jo’s Cafe (service though may be a bit slow, but it has big servings and wide variety of choices); Lemon House (breakfast is really awesome here, and the lemon tea and lemon pie, great); Pinikipikan house (a good choice for lunch, I love their lechon kawali); Youghurt House (delicious salad and chicken, and of course youghurt); Vincent’s (i love thier fried bangus); Masferre Inn (sumptuous lechon kawali, and buttered chicken, but the vegies at night could be cold and just re-heated. Don’t take its lemon tea or shakes. The lemon tea is a but hot water, teabag and a slice of lemon, their shakes tastes more like ice)

.

Where to stay: There are lot of lodges and inns in Sagada, you have options. Accomodation is less pricey than the meals. You can find a lodge ranging from 200-1,500. The most expensive lodging in Sagada is RockView which is secluded and really far from the town proper. There are also dormitories for those who can stay with other people or if you will come in groups. There are pension houses and homestays, where you will have to stay with some locals. In some inns, you can actually cook your own food if you are on a tight budget.

How to Get There:  There are two routes tourists take going to Sagada. One is from Baguio City which takes 6 hours via the (GL) Lizardo Trans. The other direct route from Manila is via Bontoc on board the Autobus Lines. This takes 11 hours, and another 45-minute jeepney ride from Bontoc proper takes you up to Sagada. If you want to stop by Banaue, you can commute to Banaue by Ohiyami Bus Lines, then another two hours of jeepney ride to Bontoc and one more jeepney ride to Sagada. Most trips taking the Pan-Philippine Highway via Nueva Viscaya are night trips, buses can get freezing when it hits the mountain roads, so better prepare jackets and blankets to keep you warm on your ride. Remember that most buses from Manila to Banaue and Baguio are airconditioned, and always bring a prayer with you on your trip because the ride is long and winding.

Best Time to Visit: Summertime is said to be the best time to visit, but nowadays summer there could just less warmer than in the lowlands, not as hot as in the cities of the metropolis. Since the place has still alot of trees and it is 2000+ meters above sea level, it still has its cold pine breeze. Make sure that the weather is clement, and the sky will be clear throughout the week when you go up Sagada, because you will be travelling on roads by the mountains and landslides will be the primary risk you will have to face.

September to December are the months when there are several festivities Sagada celebrates, and temperature could be much lower in these months. If you want some chilling experience of the Mountain Province, be there in those months. The coldest months though come now in the months of January and February. Everytime I guess is the best time to visit Sagada where the beauty of nature, the warmth of the people and the wonders of its culture lifts your spirit to be rejuvinated. Its attractions, food and adventures will bring out the youth in you.

Tatlong Araw sa Bohol

Tatlumpung taon ang nagdaan bago ko masilayan ang dati-rati’y ginuguhit ko lang na chocolate hills. Sa isip ko noon, batay sa mga larawan ang mga burol na iyon ay sadyang napakagandang mamasdan. Ang pamosong Chocolate Hills ang nakaimpluwensya sa akin na sumasama sa tatlo kong kaibigan papuntang Bohol.

Sa eroplano, wala pang isang oras ang biyahe patungong Tagbilaran, ang kapitolyo ng probinsiya ng isla ng Bohol. Ayon sa itenari na ginawa ng isa sa aking mga kasama, marami pang mapapasyalan sa islang ito, maliban sa Chocolate Hills. Sa tatlong araw na inilagi namin roon, maraming magagandang alaala na mababalikan namin sa tuwing sisilipin ang mga larawan.

Mula sa hotel, sinundo kami ng sasakyan ng hotel kung saan kami nakabook sa loob ng tatlong araw. Matapos magtsek-in at magpahinga sandali, bumiyahe kami patungong Fort of Ponta Cruz, isa itong muog na nagsilbing bantayan noong mga panahon ng Kastila. May tatlumpong minuto halos ang biyahe mula tagbilaran patungo rito, at mula sa kalsada, mga 15 minutong lakaran pababa.

Mula sa vista sa itaas nito ay matatanaw ang isla ng Mindanao. Malinaw ang tubig ng dagat sa paligid nito, at makikita mula sa itaas mga corals, star fish at iba pang mga isda. Mababa pa noon ang tubig ngunit namasdan ko na tumaas ito at halos punuin ang buong baybay. Nanatili kami dito at nagpahinga hanggang sa paglubog ng araw. Ang drayber ng nasakyan naming express service ay siya na rin naming kinausap para magpasyal sa amin sa kinabukasan sa loob ng isang maghapon.

Pagbalik sa Tagbilaran, sa isang Karinderya lang kami kumain upang masubukan ang mga tradisyunal nilang pagkain doon. Ngunit ang kinain din namin ay iyung mga putahe na pamilyar rin sa amin. Sa lahat ng lugar sa Pilipinas ay mayroong longganisa, kaya ito ang sinubukan at isang order ng inihaw na liempo. Parehong matamis ang dalawang ulam na ito, di dapat sa may diabetes at mataas ang kolesterol.

Sa pangalawang araw namin sa Bohol, ay tumungo kami sa Chocolate Hills. Ito ang pinakapopular na lugar sa islang ito, at ipinagmamalaki ng Pilipinas na rito lang makikita. Nabuo ito, ilang milyong taon na ang nakakaraan. Dahil ang isla ay mula sa malaking bahagi ng lupa mula sa ilalim ng karagatan. Tila ito ay mga coral formations, at katunayan ang mga bato na makikita rito ay para ngang mula sa karagatan.

Binagtas namin ang daan kung saan sumandali sa biyahe ay mabubungan ka ng isang man-made forest. Ito ay bahagi ng kabundukan na tinamnan muli ng mga tao roon. Di pa gaanong kalapad ang mga puno ngunit matatayog itong inaabot ang kalangitan. Sa loob nito ay biglang nababago ang temperatura at sandaling dumidilim. Ilang hektarya rin ang natamnan na, patunay na kung gugustuhin ng tao na pagyamanin ang kalikasan ay magagawa nito.

Pabalik, huminto kami sa isang farm kung saan inaalagaan nila ang ilang mga tarsier at isa pang endangered specie na flying lemur. Ang mga nasabing hayop ay mga nocturnal mammals. Sila ay aktibo sa gabi, at tulog sa araw. Kung kaya sa pagbisita ng mga turista, tanging mga sandaling sulyap lang at kurap ng kanilang mga mata ang babati sa mga ito. Ang Tarsier ay isa sa pinakamaliit na primates sa mundo. Mukha silang mga daga, ngunit ang lahi nila ay sa unggoy. Pinagpala ang Bohol at isa ito sa mga lugar kung saan sa Asya namumuhay ang mga ganitong specie.

 

Tanghali na ng makarating kami sa Loboc. Tamang oras upang mananghalian. Isa sa popular na kainan at thrills ng pagbisita sa Loboc ang pagkain sa bangka habang binabaybay nito ang kahabaan ng Loboc River. Mula sa daungan, matatanaw sa kabila ng ilog ang Loboc Church, isa sa mga pinakamatandang simbahan sa Pilipinas. Ang mga bangkang magpapasyal sa mga turista hanggang sa dulo ng ilog ng Loboc ay mga floating-restaurants, buffet ang pagkain at maraming pagpipilian. Sa daungan ay nakalista kung ano ang mga pagkain na inihahanda sa bangka.

Mula sa daungan, hihinto ito at magkakarga ng mga pagkain. Habang hinahanda ang hapag, ang mga tao naman ay aaliwin ng ilang mga musikero habang naghihintay at umuusad ito. Malinis ang ilog at malamim, ang tubig nito ay mula sa kabundukan. Sa dakong dulo ay may ilang mga balsa ang naglululan ng mga batang sumasasaw at kumakanta sa saliw ng rondalla at iba pang instrumento. Sila ay dagdag na aliw sa mga turistang namamasyal sa Loboc River.

Luntian ang buong paligid ng ilog, saan man maipaling ang iyong tingin. Isang tanawin, di mo makikita kung ikaw ay nasa siyudad, lalo pa sa Maynila. Maiisip mo, kung sana ang Ilog Pasig ay kasing sigla ng Ilog ng Loboc, ito rin ay magiging puntahan ng turista. Masaya at nakakapagpasigla ang pagbagtas na iyon sa Loboc. Matapos kaming kumain ay ilan pang mga lugar ang hinintuan namin. Ang Simbahan ng Imaculada Concepcion kung saan ang mukha ni Padre Pio ay tila nabuo sa mga lumot ng simbahan na gawa mula sa corals. Huminto rin kami sa kung saan naganap daw ang Blood compact, pero ang mga estatwa ay nag-iinuman lang.

Sa sumunod na araw ay tumungo kami sa isla ng Panglao. Tricycle ang naghatid sa amin duon dahil may kalsadang nagdurugtong dito mula sa Tagbilaran. Maayos ang mga kalsada, ngunit pataas at baba ito. Papasok sa mga resort ay makipot at magaspang na ang daan. Ngunit ang tanawin sa Panglao ay sadyang papawi sa namamanglaw na diwa. Puti ang buhangin, asul ang dagat na halos humahalik sa kalangitan. Sa panahon nga lang na iyon, maraming mga halamang dagat ang nasa pampang,ngunit nililinis naman ito ng mga tauhan ng resorts sa tuwing umaga.

Malamig at nakakapanariwa ng pakiramdam ang tubig sa dagat sa Isla ng Panglao. Mahangin at maaliwalas ang paligid. Akma na pahingaan sa mga nahahapo ang katawan at isipan. Sa Panglao rin makikita ang isang bee farm, ngunit di na namin ito pinuntahan dahil ang isa sa aking mg kasama ay may alergy sa tusok ng bubuyog. Dahil nasa tabing dagat kami, mas masarap subukan ang mga pagkaing lamang dagat. Ang buong araw ay sinamantala namin na magrelaks at lumangoy.

Paghapon, tumungo kaming uli sa Tagbilaran, kumain ng hapunan at namasyal saglit sa Kapitolyo. Nakakaaliw ang restaurant kung saan kami kumain. Pawang dekorasyon nito ay manok. Mga larawang nakapinta’y manok, retablo na manok, pigurin na manok, at iba pang mga dekorasyon na manok. Manok rin ang specialty ng resturant na ito. Ang huling gabi namin na iyon ay sinamantala na naming makapag-bonding. Kinaumagahan, balik Maynila na kami.

Wikang Pilipino sa Paglipas ng Panahon

Sa isang balita kamakailan, sinubukan ang ilang mga kabataan na tanungin ng isnang reporter kung ano ang ibig sabihin ng salitang “yamot”. Kakaunti lamang sa kanila ang nakasagot ng tamang kahulugan nito. Kung ang tanong siguro ay kang ano ang kahulugan ng “badtrip” o “buraot” mas malamang na masasagot nila ito. Sa paliwanag ng ilang mga guro, nagbabago ang wika at ang mga gamit ng salita sa paglipas ng panahon.

Ito ang ontolohiya ng ebolusyon ng wika. Ang purismo o paggamit at pagsalin ng wikang banyaga sa wikang Filipino ay mas naging mahirap para sa marami, maging sa mga pantas. Sa ganoong kundisyon, naging limitado ang sana’y pagpapayaman ng wikang Filipino. Ang purismo ay napakalayo sa likas na pag-unlad ng wika, kapagdaka’y nagmimistula itong banyaga sa tenga at dila ng mga Pilipino.

Ang klasikong Filipino sa titikan ni Balagtas ay sa kanyang panahunan. Kung ang balarila noon ay inakma sa panahon noon, ang balarila ngayon ay marapat ring iakma sa panahon ngayon. Gayundin ang pag-akap sa mga bago at napapanahong lapit. Ngunit, ang dalumat na ito ay magiging malaking katanungan sa ilan. Hindi na ba akma ang ang wika ng ilang daang taon sa wika ngayon?

Kung ako ba’y makikipagtalastasan sa wika kong inaral sa pamantasan, mababatid ba ang aking pahatid tinig? Hindi ba’t magpapamalas lamang ako ng katatasan na maaring hindi naman maunawaan dahil kapos ang kaalaman ng aking tagapakinig sa wikang aking ninais na magamit? Kung jejenese, bekenese, o gey lingo kaya ang aking ikuda, for sure matuk ng mga utawa ang sezlalu ko? Kung mag-usap kaya tayo ng mga intelehenteng bagay sa salitang kanto, mag-kakaunawan kaya tayo?

May iba’t ibang gamit ng wika. May pormal, impormal o kaswal. May purong Filipino at mayoong hindi. Sinasabi rin, na di nga lang bilingwal ang salitang Filipino kundi, multilingwal. Sa aking pananaw, ang lakas at kapangyarihan ng wikang Filipino ay namamalas sa kanyang likas na pag-akap sa iba’t ibang wika. Halimbawa na lamang ang paggamit ng salitang banyaga sa oras.

“Late ka na naman, 7:30 na. Bakit ba kasi nagpupuyat ka online at hindi mo i-alarm ang relo mo?” Ilang salitang halaw ang maluwag na naipaloob sa dalawang pangungusap na ito? Sumusunod pa rin ang pangugusap sa nakigisnang balarila, ngunit ang mga salitang dayuhan ay kagyat na nagagamit na halos walang kaibahan. Sa pormal na instruksyon, dapat ito ay sinasabi na – “Mahuhuli ka naman, ika pito’t kalahati na ng umaga. Bakit kasi nagpupuyat ka —- at hindi mo mapakuliling ang iyong orasan? ”

Mas mahirap nga. Ngunit ang Wikang Filipino ay yumayabong at patuloy niyang naakap ang mga pagbabago sa panahon. Kung ang wika ay para sa komunikasyon or pakikipagtalastasan, at ang komunikasyon ay para sa pagkakaunwaan. Marapat lamang na ito ay pagyabungin at pagyamanin. Ngunit nangangailangan talastasin muna kung ano ang kahulugan ng presebasyon at kultibasyon ng wika sa makabagong panahon.

 

Videoke Version ng Pasyon Coming Soon

Mas matanda pa sa lolo ng lolo ng lolo ng lolo ko ang ginagawang pag-atungal ng ilang mga piling piling kapitbahay pag-pasok ng Holy Week. Teka lang bakit ang Holy Week sa tagalog e Mahal na Araw? Dapat Banal na Araw di ba di ba?

Eh mahal naman talaga. Ang magpabasa nga lang, sa probinsiya namin, dinudumog iyan kahit ng mga di marunong magbasa. Basta marunong ngumuya, nandun, nakikikain. Kasi naman magsisimula iyan ng umaga, hanggang sa susunod na araw, libre ang pagkain, almusal, meryenda, tanghalian, meryenda, hapunan, meryenda na naman, meryenda uli, almusal, meryenda at tanghalian. Bonggang bongang ang tanghalian sa sumunod na araw.

Walang fasting, fast eating lang. Tapos basa uli, basa, basa, basa, walang katapusang basa, cover to cover. Yung iba nga na hindi marunong magbasa, memorize na talaga nila yung Pasyon ni Kristo. Ikaw ba naman ilang ulit mong ginawa yun, sa iba’ t ibang bahay, di mo pa mamemorize.

Panata na iyon, sa kanila. Sa iba naman hobby lang, naghahanap lang ng magagawa kasi nga bakasyon. Matatanggihan mo ba naman ang libreng buffet? Sa mga nakakarinig, parang paulit ulit lang talaga ang tono, di mo na malalaman kung sino sintunado, kasi free style lang naman yun. Kanya-kanyang stilo. Pero kwidaw silang lahat, kasi literary masterpiece iyon at bahagi ng kayamanan ng kulturang Pilipino. Wala nun ang mga Kastila, mga Amerikano, lalo na ang mga Hapon.

Dat’s onli in the Pilipins. Sabi nila Pinoy daw nag-imbento ng Karaoke, at Pinoy din daw ang nagpasikat sa kaadikan nila sa Videoke. Kelan naman kaya magkakaroon ng video version ang Pasyon. Di ba mas makakreleyt ang younger generation pagnagkaganoon. Natutuwa nga ako dito sa amin, may mga bata nagbabasa ng Pasyon kasama ng mga nanay nila, paggising tuloy nila laki ng eyebags parang maletang pangbiyahe sa malayo.

Naexperience ko na rin ang magpabasa, sa bahay ng Lola ko sa Bicol. Nakakapagod, di ka makatulog sa dami ng tao. Nakakapagod, kasi ako ang tagahugas ng pinggan. Buong baranggay yata yung pinapapakain e wala pa sa bilang ng mga fingers ko at toes ko ang mga nagbabasa. Pero panata iyon e, at apo lang ako. Basta masaya ako pag may pabasa ang lola ko, di siya nagmumura, nagsusugal at nagagalit, sa buong linggo ng Mahal na araw. Hanggang dun lang.

Gud naman po ang pagbasa ng Pasyon, dahil nababalikan ng mga bumabasa at nakakarinig ang paghihirap at pagmamahal ni Kristo sa tao. Nasa sa tao naman talaga iyon kung tumitimo sa kanila ang binabasa at naririnig nila. Yun bang kung paano nila ito sinasabuhay matapos basahin ang last page nito, at kumain ng bonggang bongga. Haayyy Pinoy.

Isang Dosenang Bagay na Dapat Gawin at Iwasan Pagpasok ng Bagong Taon

Maraming tradisyon ang pamilyang Pilipino sa pagpasok ng bagong taon. At ito ay patungkol sa pagpasok ng swerte sa buhay ng pamilya o sa isang indibidwal. Nakakatuwa ang mga ito at madali namang gawin kung kaya ito ay nagpapatuloy kahit pa hindi naman natin tanto ang dahilan sa mga ito at kung saang karunungan ito nahahalaw. Ah basta ginagawa natin ito kahit na hindi lohikal, kaya naman pipilitin ko itong ipaliwanag, at huwag na huwag niyong kalimutang gawin ang mga sumusunod:

1.  Magsuot ng polka dots – para daw iyan marami kang pera sa darating na taon. Pero dapat iwasan na ang pangupit dahil yun naman kukupitan mo ang mamalasin. Yan ang una para sa mga mukhang pera, huwag lang sana kayong tubuan ng mga bilog na pantal sa inyong mukha dahil halatang halata na pera lang ang mahalaga sa buhay niyo. Try mo ito para isang taon kang fashion victim. Dahil polka dots ang isusuot mo, barya barya lang ang pasok ng pera sa iyo. Kung magpopolkadots ka, huwag naman black and white, kasi magmumukha kang dalmatian.
2. Maglagay ng mga barya sa bawat sulok ng tahanan at magp-agaw nito – para uli sa pera yan, barya barya nga lang. Kung inipon mo iyan at ibinigay sa Pondo ng Pinoy o kaya sa red cross, sigurado ka pang may natulungan. Ipaagaw mo rin para masaya, kasi pag hinagis mo iyan may mabubukulan ka. Baka imbes na medya noche sa kusina, sa ospital pa ang punta niyong pamilya.
3. Magpaputok ng firecrackers at lusis –  gumastos ka ng bonggang bongga para sa mga de boga mong paputok. Okey lang naman huwag ka lang makakasunog o kaya makatama ng iba. Huwag mo ring ihahagis sa mga taong dumadaan sa kalsada. Pero isipin mo na iyang usok ng paputok ang sisinghutin mo at magiging maitim na kulangot habang ikaw ay natutulog. Ang usok din ng firecrackers mo ang babalot sa atmosphere at magiging sanhin ng palalang global warming. Iyan ding paputok na nabibili mo e produkto ng child labor exploitation, dahil kelangan ng mga maliliit na daliri para makagawa ng isang paputok.
4. Magtorotot at mag-ingay – ang ingay kasi e pampaalis ng malas, para sa paghiwalay ng taon e kasama niya ang malas sa buhay mo. Ayos ang magtorotot, dahil makakatulong ka sa mga local small entrepreneurs. Pero ang manorotot at sabay magpaputok sa ibang babae, iyan ang siguradong malas sa buhay mo. Ayos din ang mag-ingay, huwag lang iyong ingay ng away. Kaya kung sasarawian ang nakaraan siguraduhin mong iyong maganda ang iyong balikan at matuto kang magpatawad sa mga taong nakagawa sa iyo ng kasalanan. Kapag ang ingay na ginawa mo e nagging, at pang-alipusta sa iyong kapwa, buong taon kang magiging dakdakera at premyadong tsismosa.
5. Maglagay ng 13 prutas sa mesa –  kahit alam mong mahal ang prutas at kulang ka sa budget, ipipilit mo ito para maswerte ang bagong taon mo. Trese hindi dose, kung gusto mong may 13th month pay ka pang makukuha. Siyempre hindi maasim kasi ayaw mong maging maasim ang buhay mo. Dapat daw matamis, kaya marami ang nagkakadiabetes. Dahil kelangan kumpleto ka, kahit hilaw pa yung prutas, sige ilalagay mo. Bibili ka ng maraming prutas tapos ididesplay mo lang, kaya sa makalawa bulok na ito at masasayang lamang. Kung wala ka na talaga, punta ka sa kapitbahay mo at pumitik ka ng prutas nila. Buong taon tuloy aasa ka sa iba.
6. Buksan ang mga bintana at mga pinto ng aparador – para daw pumasok ang swerte sa lahat ng sulok ng bahay. Habang bukas ang mga bintana at busy kayong pamilya sa paghahanda at pagsasaya sa ibaba, ang akyat bahay ay mabilis pang makakapasok kesa sa bagong taon. Kaya lahat ng napag-ipunan mo malilimas kasabay ng lilipas na taon. Di bale isipin mo na lang sana makatulong ka, at dahilan din iyon para lalo kang magsumikap sa darating na taon.
7. Buksan lahat ng ilaw – dapat maliwanag ang bagong taon sa iyo at hindi madilim. Ganyan din ang sabi ng Meralco, may liwanag ang buhay, kaya kelangan lahat ng ilaw e bukas sa gabing iyon. Dahil bukas lahat ng ilaw mas mabilis ang ikot ng metro at mas mataas ang kargada ng kuryente niyo. Dahilan din ito ng mga electric short circuits kasi lahat ng appliances at ilaw niyo e gumagana. Isang dahilan ng mga sunog ang mga short circuits. Kala mo ba pag-nasunuugan ka e malilibri ka sa singil ng kuryente, hindi ano. Hala sige buksan mo lahat ng ilaw.
8. Maghanda ng bonggang-bongga – siyempre dahil papasok ang taon, ayaw mong maging tuyot sa bagong taon. Kaya nga kahit wala kang pera mangungutang ka para may maihanda ka. Dahil bongga ang handa mo, siguradong di yan mauubos sa media noche, kaya ilalagay mo lang sa ref, at dahil punong puno ang ref mo, hindi ito lalalamig at siguradong mapapanis ang handa mo kinabukasan. At pag panis na iyan, iinitin mo lang. Sana lang matibay ang sikmura niyo at handang lumaban sa mga bacteria sa inyong ulam.
9. Magsusumigaw sa pagpasok ng taon –  kailangan daw mag-ingay para maitaboy ang masamang vibrations sa paglipas ng taon. Dahil masaya ka at nakasurvive ka sa nagdaang taon, sisigaw ka ng sisigaw sa tuwa. Pagtapos mo ng sigaw, iinom ka ng malamig at kakain ng matatamis. Kakalimutan mo pang magtoothbrush dahil pagod ka na selebrasyon, kaya pag-gising mo paos ka o kaya’y namamalat, mas masama kung namamaga na ang tonsils mo. Kundi ka naman iinom ng malamig, gugustuhin mo naman uminom ng mainit na tsokolate, ganun din iyon.
10. Magpakabusog na parang wala ng bukas – dahil maraming pag-kain ang nakahain, gugustuhin mong kumain na parang wala nang bukas. Tapos noon matutulog ka na, hindi ka matutunawan at babangungutin ka. Sayang naabutan mo lang ang pagdating ng bagong taon at hindi ang mga araw ng bagong taon. Kung di ka man matepok agad, mamoroblema ka naman sa iyong figure. Mas mainam na tikman mo ang lahat ng handang nakahain at huwag sobrang kumain.
11. Uminom ng alak at maglasing – mainam naman ang alak sa katawan, huwag lang sobra lalo pa kung may peptic ulcer ka na. Kung iinom ka ng alak wag maglasing at iwasan ang uminom sa kalsada. Pwedeng uminom hanggang tamaan ka, huwag lang sobrang lasing at tapos tatawag ka ng uwak. Kakahiya, iinom inom ka hindi mo naman pala kaya. Siguraduhin mong pag-iinom ka, hindi ka magsisirko sa kalsada at baka maputukan ka.
12. Magsaya at kalimutan ang problema – kahit sandali lang magsaya ka at huwag mong isipin ang problema. Para good vibes ang dating ng bagong taon sa iyo. Kasi sigurado ako na ayaw mo namang pangit ka sa buong taon. Magsaya dahil buhay ka pa. Magsaya ka dahil tatanda ka pa kasabay no’n sana maging mature ka na. Kalimutan ang problema at bigyan mo na ng closure ang kung anuman na hindi maganda sa iyo.

Nawa ang buong taon niyo ay maligaya at puno ng saya at biyaya. Manigong bagong taon sa lahat ng aking masugid na mambabasa.

Limos at ang Musmos ng Lansangan

Ano ang ibibigay mo sa mga batang ito? Barya mula sa iyong pagsasashopping?

Hindi ko pa naman nalibot ang buong mundo, pero sa lahat yata ng bahagi nito ay naroon ang mga pulubi malapit sa kung saan ang mga nakakarangya. Ngunit sa Pinas, patuloy na nagiging malikhain o simpleng may stratihiya ang mga pulubi. At ang mga ito ay nangyayari sa iba’t ibang lugar.

Sa Maynila, sumasasampa ang mga bata sa tuwing hihinto ang jeep. Mag-aabot ng sobre na may nakasulat. Ngayong Kapaskuhan, ampao ang kanilang inaabot sa mga pasahero. Bago ang Kapaskuhan, sobre lang na may nakasulat na “ate kuya, tulong lang po sa eskwela”. Isa rin paraan ang pagpupunas ng sapatos o sinelas para sa kaunting barya.  Ngayon nga ay ang pag-abot ng ampao ay may kasamang kanta o karoling.

Kapansin-pansin ang mga gawing ito ay nauulit sa iba pang lugar sa Maynila. Saan nakukuha ng isang musmos ang kaalaman na gawin ang mga ito upang makahanap ng pera? Ano ang nararamdaman nila? Di ba sila natatakot na maaring malagay sa panganib ang kanilang buhay sa tuwing sila’y sasampa at bababa ng jeep, o di kaya’y tatakbo sa lansangan upang kumatok sa mga kotseng nakipinang?

Ano nga ba ang nasa isip ng isang bata sa paghingi niya ng limos? Ano ang nararamdaman niya kung siya’y nabibigyan ng limos at tinatanggihang limusan? Saan niya dinadala ang kaunting pera niyang nalikom sa isang maghapon na panglilimos? Ano ang ginagawa ng kanyang mga magulang para sa kanila? Bakit sila hinahayaan? Ano ang ginagawa mo kung bakit sila na sa ganoong kalagayan?

Ang limos para sa isang musmos, sa ganang akin ay sadya namang walang naitutulong sa mga batang lansangan. Hindi rin ito dapat ipagmalaki na gawa ng kabutihan ng puso. Ang paglilimos sa mga batang lansangan ay siya ring nagtutulak sa kanila sa maaring kapahamakan sa lansangan. Ito ay nanghihikayat pa at nagpapanatili ng isang vicious cycle of dependency. Nagiging bahagi tayo nito sa pagbibigay lamang ng limos.

Hindi kaya self-serving ang ginagawa nating panglilimos sa mga musmos, na dahil sa ayaw nating maguilty na tinanggihan natin ang isang batang maaraing tunay naman na nangangailan, o dahil sila ay mga estranghero at nais nating maging isang tunay na samaritano? Hindi kaya tayo ay naiimpluwensyahan lamang ng paniniwala sa karma ng buhay at ang paggawa ng mabuti ay mabuti ring katumbas sa ibang panahon? O di kaya ang batang lumalapit sa iyo at humihingi ng tulong ay isang “fairy” na nagkatawang tao at sumusubok lang sa kabutihan ng iyong puso?

Hamon ko sa naniniwalang ang paglimos sa mga batang lansangan ay pagtulong sa kapwa at akto ng pagmamahal, na isipin ang kung ano ba talaga ang naidudulot nito sa buhay nila at ng mga bata. Sa ibabaw, magaan ang pakiramdam ng nagbibigay ng limos. Ito ay sa dahilang naiisip nila na sa maliit na bagay “nakatulong sila” at hindi tumanggi. Sa mga batang lansangan, ito ay nagbibigay sa kanila ng impresyon na upang mabuhay kailangang manglimos. Ito rin ay maaring magsignal sa mga magulang ng mga bata na matuwid ang manglimos.

Ang pagtulong sa kapwa ay hindi naman nasusukat sa halaga ng ibinigay, ito ay nasa kung ano ang kalooban ng taong tumutulong.  Babalik tayo sa tanong na paano nakakatulong sa kapwa ang paglimos at panglilimos? Paano nababago ang buhay at pananaw ng mga musmos sa lansangan ang panglilimos at paglilimos?

Pilipino Ako

Hindi ko maitatanggi na Pilipino ako. Nakakatuwa sa ibang bansa, akala nila Indian daw ako. Kaya nga kahit nakakadry ang mga whitening soap, gumagamit din ako ng whitening lotion. Kung pwede lang inumin ang lotion at kainin ang sabon, gagawin ko siguro para from inside and out ang pagputi. Di naman ako maitim, di naman ako maputi. Ako’y kayumanggi.

Sa blog ko rito, pipilitin ko na mabigyang hustisya ang wikang napag-aralan ko sa pagbabahagi sa mga online users nang kung ano ang aking iniisip sa maraming bagay patungkol sa ating lahi. Dahil ako’y Pilipino, karangalan para sa akin na maging bahagi ng mga mambabasa ang laman ng aking isip at ang aking nararamdaman sa samu’t saring bahagi nga ating buhay bilang isang Pilipino.

Siguro, hindi rin ako magiging labis na pormal at iiwasan ko rin ang mahabang pagsusulat. Sabi kasi ng isang kamag-aral ko’t kaibigan may rules and principles pala ang blogging. Akala ko noong una tama na ang self-regulation. Sana maibigan niyo ang lahat ng maiba-blog ko rito. Sa pakiwari ko napakaraming maaring maisulat at dapat malaman tayo sa ating sarili bilang isang Pilipino.

Minsan may ginawa akong isang riserts, sinubok kong alamin kung ano ba ang isang Pilipino. Nagtatanong ako sa mga taong kilala ko na, babae, lalake, bading, tomboy, bata, lolo, lola, may ngipin, pustiso ngipin, istudyante, nagtratrabaho, nanay, tatay, ate, kuya pati si bunso. Andami nilang importante ko, pero iisa ang sagot nila: “IKAW” , “AKO” , “TAYO” , at may habol pang tanong “di mo ba kilala kung ano ka?”, at may pang-uusig, “‘di ka ba isang Pilipino?

Nakakalurky nga naman, bakit di na lang ako humarap sa salamin, tapos ininterbyu ko ang sarili ko, gayung Pilipino rin naman ako. Mahirap nga yatang kilalanin ang sarili mo mula sa pang-unawa ng ibang tao. Kung Pilipino nga ako, dapat may sagot na ako. Pero ang sagot ko naman ay hindi rin talaga galing sa akin, kundi kung ano ang tinuro sa akin.

Ang Pilipino ay isang mamayan ng Pilipinas, isinilang sa Pilipinas, mula sa mga Pilipinong magulang, at nagsasalita ng wikang Pilipino, may kultura at dugo ng lahing Pilipino. Ito ang mga natutunan ko, at ganito rin ang sinasabi ng mga taong napagtanungan ko. Siguro, iniisip nila na engot ako, at hindi ko alam kung ano ba ang tinatanong ko sa kanila.

Sa paglalakbay ko sa ibang bansa, iniisip ng mga dayong katulad ko kung ako ba ay Pilipino. Pag-nag Ingles na kasi ako, inaakala nila na Amerikano ako. Pero sa iba sabi nila mukha daw akong Indyano, kaya lagi kong inaamoy ang kilili-kili ko, kung amoy sibuyas at curry powder na ba ako. Kung gayon, wala sa hitsura ang pagiging Pilipino.

Kaya ang sunod na sinaliksik ko, e kung ano ang sinasabi ng mga awit patungkol sa Pilipino. Parang yung ginawang riserts ng isang Paring Heswita mula sa Ateneo. At andami ko ngang nalaman tungkol sa Pilipino, tapos mas nakalilala ko ang sarili kong pagkatao mula sa sinasabi ng kapwa ko.

Ang Pilipino ay may magiting na kasaysayan, may maharlikang dugo, at may pag-ibig sa bayan niyang pinagmulan. Kulay niya’y kayumanggi, wika niya’y iba’t iba ngunit natatangi, pango ang kanyang ilong, at siya’y may pagkabayani. May tapang nanalaytay sa kanyang mga ugat, bagaman mas matamis ang kanyang ngiti at mga tawang nagmumula sa kanyang labi. Masayahin at may pagpapahalaga sa kalayaan, katarungan at kapayaan. Mayroon siyang talentong kayang ipagmalaki at ibahagi sa mundo.

Iyon ang mga larawan ng Pilipino sa ilang mga piling awit na sinuri ko. Ang Pilipino ay isang tao na may pagpapahalaga sa kanyang kapwa, at kasama ng kanyang kapwa, bagaman may pagkakaiba nagkakaisa sa laman ng kanilang puso at damdamin ng kanilang kalooban. Sa kanyang isip, diwa at puso, doon mo nakikilala ang Pilipino, hindi sa kanyang panlabas na kaanyuan. Kaya ako, Pilipino ako.